Nếu tính gộp luôn thời gian đi làm full-time thì tôi đã gắn bó với một ngách gần 10 năm. Có lẽ vì vậy mà bạn bè tôi thường chọn tôi làm ví dụ khi chia sẻ cho học viên của họ hoặc “cứ nhắc tới ngách là chị nhớ tới em”. Nhưng thực tế 10 năm của tôi không hề trơn tru, nhất là giai đoạn “đốt thuyền” nghỉ việc công ty để làm tự do. Tôi nhận ra: chọn ngách đã khó, kiên trì với ngách đã chọn còn khó hơn.
Mất ăn mất ngủ vì không chọn được ngách
Nếu theo công thức gợi ý: chọn ngách dựa trên kinh nghiệm + nhu cầu thị trường thì việc chọn ngách của tôi không có gì để kể. Nhưng tôi chẳng thích thế đâu. Tôi nhất quyết ngó lơ ngách Kiến trúc nội thất (lĩnh vực tôi có kinh nghiệm nhiều năm) mà cứ loay hoay rồi stress nặng bởi:
- Tôi bị FOMO với các bạn thành công khi lựa chọn ngách hot. Tôi muốn chọn ngách có tên trên bảng xếp hạng ngách được nhiều blogger lựa chọn, hoặc top lĩnh vực được dự báo sẽ phát triển trong thời gian tới, là ngành nghề sẽ trả nhiều tiền cho các cây viết tự do.
- Tôi lo lắng ngách quá hẹp sẽ làm tôi mất cơ hội, tôi không có khách hàng. Cứ nghĩ về lúc viết lách đa ngách thị trường cạnh tranh nảy lửa, tôi càng sợ.
Nhưng cuối cùng thì tôi vẫn chọn Kiến trúc nội thất, sau đó đi hẹp hơn bằng việc khoanh vùng các nhóm kỹ năng và đối tượng khách hàng. Hơn 5 năm đi sâu vào ngách duy nhất (tính từ thời điểm làm tự do), tôi muốn chia sẻ với bạn về cách tôi thu hẹp ngách và “bí kíp” để tôi luôn kiên trì với nó. Hy vọng bạn có thêm góc nhìn để bắt đầu chọn ngách – xây dựng sự nghiệp tự do với ngách.
Có thể bạn quan tâm: Ngách là chìa khóa giúp tôi mở ra hành trình tự do bền vững
Chọn ngách theo từng giai đoạn, việc tự thử nghiệm sẽ cho bạn câu trả lời
Ở giai đoạn mới bắt đầu hành trình tự do, tôi ưu tiên kinh nghiệm và nhu cầu thị trường. Tôi tự trả lời các câu hỏi:
- Tôi làm tốt nhất/có kinh nghiệm nhiều nhất ở công việc gì, lĩnh vực nào?
- Những đối tượng khách hàng nào sẽ cần tôi, tôi giải quyết được điều gì cho họ?
- Tiềm năng về thị trường trong tương lai như thế nào?
Lúc này, tôi chuyên tâm trở thành cây viết tự do lĩnh vực Kiến trúc nội thất. Chính nền tảng kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm làm việc trong ngách nhiều năm giúp tôi tự tin. Thêm nữa, nhu cầu thị trường khá lớn tiếp thêm cho tôi niềm tin, hy vọng. Khách hàng của tôi có thể là doanh nghiệp liên quan tới kiến trúc, nội thất; là các báo/tạp chí/trang tin, là các kiến trúc sư, nhà thiết kế, là các chủ shop kinh doanh đồ decor, vật liệu, thiết bị…
Ở giai đoạn làm nghề gần 2 năm, tôi tiếp tục thu hẹp ngách dựa trên nỗi đau của một nhóm khách hàng tôi chọn và bộ kỹ năng tương ứng của tôi. Tôi nhận thấy số lượng kiến trúc sư có nhu cầu xây dựng thương hiệu bằng tiếp thị nội dung rất lớn, đặc biệt là kể câu chuyện nghề, câu chuyện công trình…
Vậy nên, tôi từ một cây viết tự do lĩnh vực Kiến trúc nội thất (đa thể loại) đi hẹp hơn chút nữa, trở thành người kể chuyện thương hiệu cho kiến trúc sư. Và dù hẹp hơn thì tôi vẫn đảm bảo KPI số khách hàng mỗi năm vì ngách tôi chọn không bị cạnh tranh.
Lưu ý: Chọn một ngách (rộng chút cũng không sao) rồi thử nghiệm và co gọn dần, bạn sẽ tìm ra ngách vừa tiềm năng vừa phát huy được thế mạnh của bản thân.
Có thể bạn quan tâm: Podcast – Tôi chọn ngách như thế nào?
Nếu thích quá nhiều ngách hoặc không thích ngách nào thì chọn làm sao?
- Chọn các ngách thường xanh, những ngách mà thị trường luôn cần.
- Chọn ngách tiềm năng đã có người thành công. Bạn hãy xem họ như hình mẫu và đi theo con đường của họ.
- Chọn ngách dựa trên nhóm khách hàng tìm đến bạn. Từ trước đến nay, khách hàng tìm đến bạn nhiều nhất ở ngách nào, bạn có thể cân nhắc bắt đầu với ngách đó. Nhớ cân nhắc về nhu cầu thị trường nhé.
Lưu ý: Hãy dành đủ thời gian thử nghiệm (tìm hiểu, nghiên cứu, tiếp cận khách hàng) trong một ngách trước khi đưa ra kết luận ngách tiềm năng/phù hợp với bạn hay không. Thường thì thời gian tối thiểu theo kinh nghiệm của mình là 6 tháng kiên trì, nỗ lực.
Làm sao để đi bền bỉ với một ngách?
Chúng ta thường dễ bỏ cuộc nhất ở thời gian mới vào ngách. Lúc này, chúng ta bỏ thời gian, tâm sức nhưng hầu hết đều “không ra số”. Kỳ vọng nhiều mà chẳng được bao nhiêu, không biết sẽ đi đâu về đâu, sẽ làm gì trong thời gian kế tiếp. Đang mông lung, chới với và cảm thấy thất bại thì ở ngoài kia, trên mạng xã hội, trong vòng kết nối của chúng ta, những tấm gương thành công, thu nhập xịn ngày càng nhiều làm chúng ta áp lực gấp mấy lần.
Vượt qua như thế nào?
- Có trách nhiệm với sự nghiệp của bản thân: Không ai thay thế chúng ta học hỏi, kiếm tiền hay phát triển. Cũng không ai thay chúng ta xử lý, “dọn dẹp” mớ hỗn độn trong – ngoài khi làm tự do. Càng không ai có thể quyết định thay chúng ta nên tiếp tục hay bỏ ngách. Vậy nên, hãy tự thử nghiệm, tự tìm ra nguyên nhân và giải pháp cho mọi vấn đề.
- Tìm mentor: Người mentor sẽ giúp chúng ta vẽ ra lộ trình phát triển phù hợp, hỗ trợ chúng ta trong việc phải đi như thế nào, nên làm gì. Họ cũng giúp chúng ta hiểu về nguồn lực, rào cản, để chúng ta có thể chuẩn bị – sẵn sàng – đương đầu. Chưa kể, mentor và cộng đồng của họ sẽ giúp chúng ta có cơ hội tiếp cận công việc tốt, hỗ trợ về tinh thần, tâm lý khi chúng ta nhen nhóm ý định bỏ cuộc.
- Tập trung vào con đường của chính mình: Bớt ngó nghiêng và giảm kỳ vọng thiếu thực tế ở bản thân. Hãy tập trung vào việc cải thiện kỹ năng và tích lũy chuyên môn, đường mình mình đi, đừng FOMO. Vì ai cũng có một hành trình riêng, muốn đạt được thành quả ABC nào đó, họ đã trải qua rất nhiều thứ. Và chưa chắc rằng, khi chúng ta đổi sang ngách của họ, chúng ta sẽ làm tốt, bởi điều cốt lõi nhất khiến khoảng cách giữa chúng ta và họ ngày càng xa chính là sự nỗ lực, kiên trì.
- Có cộng đồng tử tế thuộc về (ít nhưng chất): Những người chung hệ giá trị và chí hướng sẽ giúp chúng ta đỡ cô đơn và tự tin hơn trên hành trình này, nhất là lúc mất định hướng. Họ có thể là người thầy chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, cũng có thể là người bạn lắng nghe, thấu hiểu; là bạn đồng nghiệp cùng nhận Job, cùng tìm hiểu về ngách… Quan trọng là sự đối đãi tử tế, chân thành, sẵn sàng hỗ trợ nhau cùng tiến lên phía trước.
“Thành công đòi hỏi sự chuyên tâm” – Vince Lombardi, chúc bạn sớm chọn được ngách và kiên trì với điều bản thân lựa chọn. Nếu bạn cần tôi hỗ trợ, đồng hành trên hành trình chọn ngách – “đốt thuyền” làm tự do, đặt lịch 1:1 trò chuyện cùng nhau nhé.
